H αξία του open-ended play και τα παιχνίδια της Raduga Grez

Η ανάγκη ενός παιδιού για παιχνίδι είναι αδιαμφισβήτητη. Με οδηγό την έμφυτη περιέργεια ανακαλύπτει τον κόσμο γύρω του μέσω των αισθήσεων και των εμπειριών που του ανοίγονται παίζοντας.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για το λεγόμενο “open-ended play” -παιχνίδι ανοικτού τύπου, σε ελεύθερη μετάφραση. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα είδος παιχνιδιού ελεύθερο, χωρίς προκαθορισμένους κανόνες, όρους και οδηγίες.

Το παιδί απλούστατα ακολουθεί τη φαντασία του και αφήνεται να οδηγηθεί ελεύθερα όπου το πάει η δημιουργικότητά του.

Παραδείγματα τέτοιου παιχνιδιού μπορούν να περιλαμβάνουν πηλό, πλαστελίνη, χαρτόκουτα, άμμο, τουβλάκια για χτίσιμο, υφάσματα κ.ά. Σύμφωνα με τα στάδια γνωστικής ανάπτυξης του Piaget, στο 2 στάδιο, αυτό της προ-λογικής σκέψης, τα παιδιά αναπτύσσουν τη φαντασία τους και τις γλωσσικές τους ικανότητες από την ηλικία των 2-7 χρόνων. Το παιχνίδι ανοιχτού τύπου είναι υψίστης σημασίας σε αυτό το πρώιμο στάδιο ανάπτυξής τους, καθώς δίνει πολλά εφόδια στα παιδιά για να χτίσουν μια γερή βάση για το μέλλον.

Μιλάμε συνεπώς για χαοτικό παιχνίδι;

Κάθε άλλο, καθώς τα πλεονεκτήματα είναι αμέτρητα. Ακόμα κι αν ένα παιδί επιστρέψει στο ίδιο παιχνίδι ξανά, τα ερεθίσματα, η οπτική και τα οφέλη θα είναι διαφορετικά. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, το συγκεκριμένο είδος παιχνιδιού είναι τρομερά ευεργετικό στους τομείς ανάπτυξης της φαντασίας, της ανεξαρτησίας και της αυτοεκτίμησης. Συγκεκριμένα:

Δημιουργικότητα: σε συνδυασμό με τη φαντασία είναι οι κινητήριες δυνάμεις πίσω από αυτό το είδος παιχνιδιού. Όταν ένα παιδί εκφράζεται δημιουργικά, επωφελείται τρομερά η γνωστική ανάπτυξη και τα επίπεδα άγχους/στρες βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα.
Ανεξαρτησία και αυτοπεποίθηση: καθώς το παιδί βλέπει να παίρνουν σάρκα και οστά δικές του ιδέες, ενισχύονται σε μεγάλο βαθμό αυτοί οι δύο τομείς. Ως εκ τούτου, είναι πολύσημαντικό οι γονείς να κάνουν ένα βήμα πίσω, να δίνουν χώρο στα παιδιά τους να πάρουν πρωτοβουλίες για να γίνουν τα ίδια «κυρίαρχα» του παιχνιδιού τους. Μαθαίνουν ακόμη να διαχειρίζονται καλύτερα τον φόβο της αποτυχίας, αφού δοκιμάζουν νέες προκλήσεις.
Κοινωνικές δεξιότητες: ένα παιδί θα αναπτύξει την επικοινωνιακή του ικανότητα, θα μάθει να εκφράζει τα συναισθήματά του και να διαχειρίζεται τις αντιδράσεις των γύρω του, καθώς θα «πρέπει» να μοιραστεί τις ιδέες του και να τις διαπραγματευτεί σε καταστάσεις που δεν υπάρχει σωστό ή λάθος.
Κριτική σκέψη: τα παιδιά μαθαίνουν να εμβαθύνουν και να κατανοούν καλύτερα διαφορετικά σενάρια και συνθήκες, αναζητώντας την επίλυση προβλημάτων και καταστάσεων από διαφορετικές οπτικές γωνίες.

Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στα παιχνίδια «ανοιχτού και κλειστού τύπου»;

Όλα τα παραπάνω σημαίνουν ότι ένα παιδί δε θα έπρεπε να έρχεται σε επαφή με τα γνωστά, «παραδοσιακά» παιχνίδια που έχουν σαφείς οδηγίες και ένα συγκεκριμένο στόχο;

Όχι βέβαια! Απλούστατα, είναι καλό ένας γονιός ή όποιος ασχολείται με το παιχνίδι ενός παιδιού, να κατανοεί τις διαφορές ανάμεσα στα παιχνίδια «ανοιχτού τύπου» και στα «κλειστού τύπου».

Συνήθως τα παιχνίδια της δεύτερης κατηγορίας έχουν να επιτελέσουν ένα και μοναδικό, προκαθορισμένο σκοπό, την ολοκλήρωση του παιχνιδιού. Αυτό γίνεται καλύτερα κατανοητό όταν σκεφτόμαστε ένα παιχνίδι όπως για παράδειγμα ένα παζλ. Αδιαμφισβήτητα υπάρχουν κι εδώ πάρα πολλά οφέλη (διασκέδαση, χαλάρωση, λεπτή κινητικότητα, συντονισμός κινήσεων, χωροταξική αντίληψη, επίλυση προβλημάτων, χαρά ολοκλήρωσης).

Σε αντίθεση, ένα ξύλινο ραβδί μπορεί να μεταμορφωθεί στα χέρια ενός παιδιού σε οτιδήποτε, από μαγικό ραβδί ενός μάγου ή κιθάρα, μέχρι άλογο κι εργαλείο.

Αυτό λοιπόν που κερδίζει είναι ότι τέτοιου είδους παιχνίδια ωθούν τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους, εκτός των άλλων!

Τελικά, είναι το “open-ended play” ένα είδος «φτηνού» παιχνιδιού;

Από τη στιγμή που μπορούμε να έχουμε εύκολη και οικονομική πρόσβαση σε απλά υλικά (ξυλάκια, κουμπιά, πηλό, άμμο, υφάσματα) γιατί υπάρχει μια συνεχώς αναπτυσσόμενη «βιομηχανία» παιχνιδιών που βασίζεται σε αυτή τη φιλοσοφία;

Η απάντηση έρχεται καταρχάς από το γεγονός ότι δε μιλάμε για βιομηχανίες με την κλασική έννοια, η οποία συνοδεύεται συνήθως από αρνητικό πρόσημο (μαζική παραγωγή, γρήγορο χρήμα, αμφίβολη ποιότητα).

Τα τελευταία χρόνια έρχονται στο προσκήνιο αξιόλογες βιοτεχνίες να μας προσφέρουν τις δικές τους προτάσεις. Οι περισσότερες ξεκίνησαν σαν μικρά οικογενειακά εργαστήρια, με τους ίδιους τους γονείς στο τιμόνι, οδηγούμενοι από την ανάγκη τους να δημιουργήσουν το καλύτερο για τα ίδια τους τα παιδιά. Τα προϊόντα τους, άρα, φτιάχτηκαν μετά από παρατήρηση των αναγκών των δικών τους παιδιών, δοκιμές, αλλαγές, επανασχεδιασμό, πολλή έρευνα, μα πάνω απ’ όλα με άπειρη αγάπη! Κι αυτό φαίνεται! Τα υλικά που χρησιμοποιούν, συνήθως ξύλο και υφάσματα άριστης ποιότητας, σε συνδυασμό με τα άριστης ποιότητας χρώματα – μη τοξικά, υποαλλεργικά, ασφαλή, πιστοποιημένα- μπορούν να εγγυηθούν στα παιδιά την επαφή τους με μια πληθώρα υλικών, υφών, χρωμάτων κι αρωμάτων και συνεπώς, αισθήσεων!

Αν σαν γονείς θέλουμε το καλύτερο για τα παιδιά μας, αναλογιζόμενοι όλα τα παραπάνω, αξίζει να επενδύσουμε σε ένα ποιοτικό παιχνίδι αυτής της κατηγορίας.

Αν θα έπρεπε να επιλέξω μια εταιρεία που να ξεχωρίζει και να είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την έννοια του “open- ended’’ παιχνιδιού, αυτή θα ήταν η ρώσικη RADUGA GREZ.

Με μία ονομασία που σημαίνει ονειρικό ουράνιο τόξο και ένα σλόγκαν “Toys as art” (Παιχνίδια σαν έργα τέχνης), είναι πολλά παραπάνω από αυτά που μπορεί να φανταστεί ένας γονιός στην αναζήτηση τέτοιων παιχνιδιών.

Η ίδια η μητέρα- σχεδιάστρια, ξεκίνησε να κατασκευάζει παιχνίδια μέσα στο ίδιο της το σπίτι, φτάνοντας σήμερα να είναι μια από τις πιο γνωστές εταιρείες ξύλινων παιχνιδιών παγκοσμίως, κρατώντας πάντα ένα χαρακτήρα ζεστό, οικείο, προσιτό. Υποστηρίζει φανατικά την οικολογική μεταχείριση της ξυλείας και χρησιμοποιεί υδατοδιαλυτά χρώματα και βερνίκια που αφήνουν μια βελούδινη υφή αλλά επιτρέπουν να φαίνονται τα «σημάδια» του ξύλου, παρομοιάζοντάς τα μάλιστα με τα ανθρώπινα σημάδια (ελιές, ουλές, φακίδες) που μας κάνουν διαφορετικούς.

Με επιρροές από γνωστούς καλλιτέχνες (Picasso) αλλά και σύγχρονους αρχιτέκτονες (Zaha Hadid) προσφέρουν έδαφος για συζητήσεις πάνω σε μια πληθώρα θεμάτων: τη διαφορετικότητα, την αξία της Μητέρας Φύσης, την ομορφιά του ανθρώπινου σώματος…

Ταυτόχρονα είναι ιδανικά για να χτίσει κανείς τα πιο αξιοπερίεργα σπίτια, πόλεις και τοπία. Έχοντας σκοπό να δώσει περισσότερη αξία στο γονεϊκό ταξίδι και την ποιοτική επαφή με το παιδί, αλλά και να αναπτύξει τη δημιουργικότητα, για μένα αυτό που ξεχωρίζει στη RADUGA GREZ είναι ένα: η καλλιέργεια της αισθητικής!